Uygulamada Sinematografik Düşünmek

Film Atölyesi Kitabından

"Anlatı" bölümünde bulunan “Kamera Arkası” adlı sinopsis içerisinden bir sahne seçerek düşünsel bir sürece girmeyi deneyebiliriz: “Özgür, bir süre işine hiç yoğunlaşamaz.” Bu ifadeyi sinema aracılığıyla göstermenin sayısız yolu olduğu açıktır. En çok uygulanan ve ilk akla gelen yöntem, hiç şüphesiz işine yoğunlaşamayan bir karakterin basitçe görüntülenmesidir. Örneğin bir toplantıda kendisine söz verildiğini duymaz ya da masasında boş bakışlarla oturur. İşine bir türlü yoğunlaşamadığını sözlü olarak da ifade edebilir. Öykülemenin akışına göre bu tercih, sinematografik bir yaklaşıma kıyasla daha uygun da olabilir. Yine de bu basit ve yoğun bir eylemlilik içermeyen cümleyi aktör performansından ziyade, sinematografinin imgelem araçlarını kullanarak ifade etmenin yollarını arayabiliriz. Olası seçeneklerden biri şu şekilde tasarlanabilir: Bir çalışan gürültülü bir iş makinesi kullanır. Örneğin bir işçi, matkabı ile bir levhaya delikler açarken görüntülenir. Yapılan işin gürültüsüne karşın duyulan tek ses bir duvar saatinden geldiği anlaşılan tik-taklar dır. Makinenin ardından dalgın bir biçimde bakan Özgür görünür. Saatin sesi duyulmaya devam eder. Eğer birinci plan olan iş makinesi kameradan daha yüksek bir konumda ise biraz yukarı, eğer tam tersi kamera daha yüksekten bakıyorsa biraz aşağı bakması, birinci planı Özgür’ün gözünden gördüğümüz anlamına gelecektir. Burada ‘bakan’ ve ‘bakılan’ arasında kurulan uzlaşımsal koda başvurduğumuz açıkça görülüyor. Genellikle bu kod, planların sırası değiştirilerek, önce ‘bakan’ gösterilerek kullanılır. Tasarladığımız montajda önce bakılanı göstermemizin sebebi, görüntü ve ses arasında bir uyumsuzluk yaratmaktır. Gürültülü ‘görünen’ bir plan, bir saatin bile duyulabileceği kadar sessizdir. Bakan kişinin sonradan gösterilmesi iki görüntü arasında ilişki kurmayı zorlaştırabilir. Ancak burada ilk birleştirici öğe ses olacaktır. Görüntü ve ses arasında tasarladığımız bu basit uyumsuzluk, film üzerinde sinematografik bir etkiye sahip olabilir. Buna karşın kimi sinemacılar bu yaklaşıma doğallık, inandırıcılık, gerçekçilik gibi gerekçeler nedeniyle uzak durabilir. Bu örnekteki amacımız sinematografinin olanakları üzerine düşünsel bir sürece girmektir.